عصر قم - کلان‌شهر قم به‌عنوان دومین شهر زیارتی کشور و یکی از مقاصد مهم گردشگری مذهبی، سالانه پذیرای میلیون‌ها زائر داخلی و خارجی است. تراکم جمعیت یک میلیون و 300 هزار نفری این شهر و ترافیک سنگین در روزهای پیک، لزوم توسعه حمل‌ونقل عمومی، به‌ویژه مترو، را دوچندان کرده است.
وجود مترو یا قطار شهری می‌تواند به‌عنوان ستون فقرات حمل‌ونقل عمومی نقشی کلیدی در کاهش ترافیک ایفا کند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
با این حال، علی‌رغم اهمیت پروژه‌های حمل‌ونقلی، این ابرپروژه همچنان پس از سال‌ها با بی‌تکلیفی مواجه است و میان وعده‌های دولت‌ها و تغییرات مدیریتی معلق مانده است.
در همین راستا، خط دوم مترو که مناطق پردیسان و منطقه 3 را به هسته مرکزی شهر و حرم مطهر متصل می‌کند، از اهمیت بالایی برخوردار است. این پروژه، علاوه بر مدیریت ترافیک، می‌تواند زیرساخت‌های گردشگری قم را نیز تقویت کند.
اکنون پس از گذشت سال‌ها از آغاز پروژه متروی قم، شهروندان این شهر همچنان چشم‌انتظار شنیدن صدای سوت اولین قطار شهری هستند. در حالی که طبق برخی نظرات کارشناسی در دولت گذشته، برخی کارشناسان بر جایگزینی منوریل به‌جای خط دوم مترو تأکید داشتند، اما مدیران استانی همچنان بر ضرورت اجرای خط دوم مترو تأکید می‌کنند.
متروی قم یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های شهری این شهر به شمار می‌رود که در سال 1389 با اعتبار 860 میلیارد تومان به قرارگاه خاتم‌الأنبیا واگذار شد. در سال 1394، پس از تغییرات در مدیریت شهری، اعضای شورای اسلامی شهر قم کلید مدیریت این پروژه عظیم را به شهردار اصفهانی قم سپردند. با این حال، پس از گذشت بیش از 16 سال از کلنگ‌زنی پروژه و تغییرات مکرر دولت‌ها، این طرح همچنان با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است.
در حالی که خط یک مترو پیشرفت فیزیکی قابل توجهی داشته است، اجرای خط دوم این پروژه با کشمکش‌های مختلف از جمله بحث حذف یا اجرای آن مواجه است؛ یکی از مشکلات اصلی این پروژه، تأمین واگن‌ها برای خطوط مترو است که به علت کمبود بودجه مورد نیاز روند اجرایی آن را کند کرده است.

قمی‌ها و آرزوی شنیدن سوت متروی قم
طی مصاحبه‌ با تعدادی از شهروندان قمی، بیشتر آن‌ها از مسئولان و نمایندگان قم درخواست دارند تا هرچه زودتر وضعیت متروی قم را تعیین تکلیف کنند. بسیاری از شهروندان تکمیل این پروژه را عامل اصلی کاهش ترافیک و جذب گردشگر در این شهر می‌دانند.
محمدجواد کاوریان در گفت‌وگو با خبرنگار بازار گفت: «قم با معضل ترافیک مواجه است، به ویژه در ایام پیک سفر زائران از سراسر ایران و خارج از کشور. همانطور که مترو در شهرهایی مانند مشهد، اصفهان و تهران توانسته ترافیک را مدیریت کند، در قم نیز این پروژه می‌تواند به کاهش ترافیک کمک کند.
پروژه متروی قم از سال 1389 آغاز شده، اما با چالش‌هایی مانند تأمین واگن و کمبود منابع مالی مواجه است. با وجود پیشرفت فیزیکی خط یک، اجرای خط دوم به دلیل محدودیت‌های مالی و مشکلات اجرایی همچنان معطل مانده است و آینده آن در هاله‌ای از ابهام است.
وی افزود: «منطقه پردیسان با تراکم جمعیتی بالا و احتمالا افزایش بار ترافیکی در پی اجرای پروژه‌های مسکن ملی، به نظر می‌رسد که باید از اولویت‌های مسئولان قم باشد.»
یکی دیگر از شهروندان قمی که در منطقه پردیسان زندگی می‌کند، اظهار داشت: «منطقه پردیسان زیرساخت‌های محدود تجاری و درمانی دارد و ساکنان آن ناچارند برای انجام امور مختلف به شهر قم مراجعه کنند که این ترددها نه‌تنها هزینه‌های زیادی برای شهروندان ایجاد می‌کند، بلکه فشار زیادی به ترافیک شهری وارد می‌آورد. بنابراین، ما بی‌صبرانه منتظر تصمیم‌گیری مسئولان و اراده دولت برای تکمیل متروی قم هستیم.»
لیلا رستگاری، یکی دیگر از بانوان قمی، نیز با بیان ناامیدی از پروژه منوریل، تأکید کرد: «این پروژه نماد ناکارآمدی دولت‌های گذشته است. اما حداقل متروی قم را تعیین تکلیف کنید تا بتواند معضلات ترافیکی قم را کاهش دهد.»
اتفاق نظر بر اجرای خط دوم مترو در قم
مدیرعامل قطار شهری قم در گفت‌وگو با خبرنگار بازار با اشاره به اهمیت پروژه مترو برای کلان‌شهرهایی همچون قم اظهار داشت: حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری در شهرهای بزرگ دنیا، به ویژه کلان‌شهرهای ایران، به‌عنوان ستون فقرات ترافیک شهرها عمل می‌کند. هرچند در حال حاضر خطوط 1 و 2 مترو قم در اولویت اصلی قرار ندارند، اما راه‌اندازی این پروژه‌ها در چشم‌انداز 1415 بسیار ضروری است.
محمدرضا انگشت در پاسخ به سوالی درباره دلیل اختلاف نظر بر حذف یا اجرای خط دوم مترو بیان کرد: خط 2 مترو قم به دلیل جانمایی مسیر و اتصال شمال به جنوب شهر، اهمیت زیادی دارد. این موضوع در مطالعات و مصوبات استانی نیز بر اجرای آن تأکید شده است. اما در دولت گذشته، به دلیل همپوشانی پروژه منوریل با خط 2 مترو، تأکید زیادی بر اجرای منوریل به جای خط 2 مترو وجود داشت. در استان قم، همه مسئولان بر اجرای خط 2 مترو اتفاق نظر دارند و تصویب مطالعات ترافیکی آن نیز در دستور کار قرار گرفته است.
وی افزود: متولی تأمین واگن برای متروی قم وزارت کشور است و بروکراسی اداری آن در حال پیگیری است. هرچند دولت و شهرداری مصمم به اجرای پروژه‌های زیرساختی هستند، اما محدودیت‌های مالی همچنان چالش اصلی در پیشبرد این پروژه‌ها به شمار می‌رود.

به صرفه بودن و اهمیت خط دوم مترو برای قم
رئیس کمیسیون عمرانی و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر قم نیز در خصوص اهمیت اجرای خط دوم متروی قم به خبرنگار بازار گفت: دو مشاور که در بررسی سیستم‌های ریلی شهر قم فعال بودند، به‌وضوح بیان کردند که خط 2 مترو برای آینده قم قطعاً به‌صرفه است. اهمیت این خط در اتصال تراکم جمعیتی منطقه پردیسان به منطقه 3 شهر قم خواهد بود.
خط دوم مترو قم به‌عنوان راه‌حل مهم برای کاهش ترافیک و تقویت گردشگری، هنوز با مشکلاتی نظیر اختلاف‌نظرها و تأمین منابع مواجه است. با این حال، مسئولان استانی بر لزوم اجرای این پروژه تأکید دارند و آن را کلیدی برای بهبود شرایط حمل‌ونقل شهری و جذب گردشگران می‌دانند.
سید محمد حسین دهناد با بیان اینکه توسعه‌های شهری در قم به‌ویژه از سمت پردیسان و شمال منطقه 3 در حال انجام است، افزود: این توسعه‌ها نشان می‌دهد که خط 2 مترو که در این مسیر قرار دارد، می‌تواند مراکز جمعیتی آینده را نیز پوشش دهد. در خصوص پروژه منوریل نیز باید گفت که یا باید همین وضعیت کنونی به بهره‌برداری برسد یا به سمت شمال یا پردیسان توسعه یابد.
وی در ادامه با تأکید بر اینکه اجرای خط دوم مترو به‌عنوان پل ارتباطی میان مناطق مهم قم و حرم مطهر اهمیت زیادی دارد، گفت: در این مسیر، ظرفیت‌هایی مانند نمایشگاه فرش، نمایشگاه دائمی قم، شهرک‌های فناوری اطلاعات و دیگر مراکز اقماری وجود دارد که به‌خوبی استفاده نشده‌اند. شاید این فاز یک منوریل باشد که بتواند این مناطق را به حرم وصل کند.
تزریق اعتبار برای اجرای متروی قم
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص پیگیری‌های مداوم نمایندگان خانه ملت برای تعیین تکلیف مترو به خبرنگار بازار گفت: برای مرحله دوم خط اول مترو قم از میدان شهید مطهری تا مسجد مقدس جمکران به اعتبار چهار و نیم همت نیاز است که پیگیری‌های لازم در این زمینه با جدیت ادامه دارد. دو واگن در مشهد موجود است و با پیگیری‌های صورت گرفته، این واگن‌ها به‌زودی تأمین خواهند شد. همچنین، اگر بودجه 2.5 همت در پروژه مترو تزریق شود و در اختیار شهرداری قرار بگیرد، خط یک مترو قم سرعت زیادی خواهد گرفت.
حجت‌الاسلام قاسم روانبخش افزود: در سفر رئیس‌جمهور به قم، تصویب شد که منوریل را تا حرم احداث کنند که برای این پروژه حدود 4 همت بودجه نیاز است. دو خط مترو برای قم در نظر گرفته شده است، از جمله خط دو که از پردیسان (منطقه 560 هکتاری) تا حرم کشیده می‌شد، اما فعلاً از دستورکار خارج شده و پیش‌بینی بر تکمیل منوریل است.
شهروندان قمی به‌ویژه ساکنان منطقه پردیسان منتظر به بهره‌برداری رسیدن متروی قم هستند تا ترافیک شهری کاهش یابد. آنها خواستار تصمیم‌گیری سریع مسئولان برای تکمیل این پروژه هستند که می‌تواند به بهبود شرایط حمل‌ونقل و ارتقاء زیرساخت‌های گردشگری کمک کند.
وی همچنین با بیان اینکه خط یک مترو که از مسجد مقدس جمکران به سمت قلعه‌کامکار در حال احداث است، حدود 50 تا 60 درصد پیشرفت دارد، اظهار داشت: در زمینه تأمین منابع مالی، با آقای زاکانی شهردار تهران صحبت کرده‌ام و در خصوص خرید واگن‌های چینی، سهم استان قم را نیز مدنظر قرار خواهیم داد. با پیگیری‌های صورت گرفته، مبلغ 2.5 همت در دولت سیزدهم برای متروی قم مصوب و تخصیص یافته است.
این نماینده خانه ملت افزود: تلاش بر این است که از طریق این 20 همت، اوراق 5 همتی که شهرداری قم برای قطار شهری درخواست کرده است، تأمین شود و با این بودجه، پروژه قطار شهری به سرعت پیشرفت کرده و سال آینده به نتیجه خوبی برسد.
با این حال، همچنان باید دید با توجه به تزریق بودجه و تأکید مسئولان بر تکمیل این پروژه، آیا شهر قم به‌زودی شاهد بهره‌برداری از مترو خواهد بود یا این پروژه بار دیگر در ایستگاه وعده‌ها متوقف می‌شود؟